Vraag

Antwoord

Kunnen vrouwen die nog een cyclus hebben in de overgang zijn?

Vrouwen met cyclus kunnen al wel climacteriele klachten zoals opvliegers hebben. Overweeg relatie met overgang bij vrouwen > 40 jaar met menstruatieveranderingen en/of vasomotorische klachten en/of vulvovaginale klachten t.g.v. atrofie.

Hoe stel je de menopauze vast bij vrouwen die door anticonceptiegebruik geen cyclus hebben?

Een hormoonspiraal of andere spiraal bevat alleen een progestageen. Klachten door veranderingen in de oestrogeenspiegel zijn bij een spiraal wel merkbaar voor de vrouw. Bij orale anticonceptie kan de vrouw klachten ervaren in de stopweek. Verder geeft de afname van de GCS (Green Climacteric Scale) goed inzicht.

Waarom wordt bloedonderzoek niet aangeraden bij het vaststellen van de menopauze? En hoe staat het met vrij verkrijgbare FSH-testen?

De FSH-spiegel fluctueert sterk premenopauzaal, de meting is dus sterk afhankelijk van het moment van prikken. Als FSH tussen cyclusdag 3 en 5 wordt bepaald, is hij premenopauzaal laag. Ook zegt de hoogte van het FSH niet of klachten overgangsgerelateerd zijn: ook bij een laag FSH kunnen vrouwen overgangsklachten hebben. De vrij verkrijgbare testen zijn niet gevalideerd en zijn om dezelfde fysiologische reden niet betrouwbaar. Een FSH-bepaling heef alleen zin bij het bepalen van POI bij vrouwen < 40 jaar.

Is het zinvol om hormoontherapie in te zetten bij atypische klachten?

Als er alleen atypische klachten zijn dan eerst DD en aanvullend onderzoek. Indien er toch sprake is van de perimenopauze, dan zijn er vaak ook typische menopauzale klachten aanwezig op basis waarvan de diagnose kan worden gesteld en HST kan worden gestart.

Is starten met hormoonsuppletie geen uitstel van klachten?

Nee, hormoonsuppletie stelt klachten niet uit.

Is hormoonsuppletie ook anticonceptie?

Nee, hormoonsuppletie is geen anticonceptie.

Wanneer stoppen met anticonceptie?

Stoppen met anticonceptie kan bij 52 jaar, de kans op zwangerschap is dan heel laag.

Wat is het advies bij vasomotorische klachten én anticonceptiewens?

hormoonspiraal combineren met oraal of transdermaal oestrogeen. Orale anticonceptie opties zijn estradiolvaleraat 1-3mg/dienogest 2-3mg of estradiol 1,5mg/nomegestrolacetaat 2,5mg.

Wat doe je met een patiente van 53 jaar die orale anticonceptie gebruikt ivm hevige menstruatieklachten en daar liever niet mee stopt? Kan zij direct over naar hormoonsuppletie?

Deze patiente kun je overzetten op oraal sequentieel HST en aanraden te starten met met de tabletten die oestrogenen en progestagenen bevatten, meestal het 2e deel van de strip.

Moet er altijd prostageen worden voorgeschreven bij het oestrogeen?

Nee, alleen wanneer de uterus aanwezig is of een vrouw endometriose in de voorgeschiedenis heeft.

Welke progestagenen kunnen gegeven worden om endometriumhyperplasie te voorkomen bij HST?

Alle beschikbare progestagenen werken beschermend op het endometrium, maar veel progestagenen worden afgeraden vanwege het bijwerkingenprofiel. De progestagenen dydrogesteron en progesteron lijken het meest op het lichaamseigen progesteron en hebben het veiligste bijwerkingenprofiel. De NHG-standaard raadt dydrogesteron aan.

Wanneer start je sequentiele en wanneer continue HST?

Sequentiele HST is geschikt voor vrouwen in de perimenopauze die geen anticonceptiebehoefte hebben. Continue HST kun je postmenopauzaal starten, wanneer de laatste menstruatie 12 maanden geleden is. Overstappen van sequentieel op continu kan zodra bloedingen zijn gestopt op sequentiele therapie of na 6-12 mnd sequentieel.

Hoe lang na de menopauze is het nog raadzaam te starten met hormoonsuppletie? Is er een maximale leeftijd waarop je mag starten? Zo ja, waarom?

HST altijd starten binnen 10 jaar na de menopauze en het liefst voor de leeftijd van 60 jaar in verband met een verhoogd cardiovasculair risico bij later starten.

Wat doe je met iemand van 60 of 70 jaar met opvliegers?

Naar andere oorzaken zoeken en niet hormonaal behandelen. Bij starten van hormoonsuppletie na 60 jaar is het cardiovasculair risico verhoogd.

Wat adviseer je bij vrouwen die roken?

Deze vrouwen hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Transdermale toediening heeft de voorkeur als er een indicatie is voor het starten met HST. Als voorwaarde wordt genoemd dat de betreffende cardiovasculaire risicofactoren behandeld worden: stoppen met roken is aan te raden, ook omdat alleen dit al klachtenreductie kan geven.

Tegenwoordig mag anticonceptie bij gebruik van levenslang antistolling na een VTE. Is dit ook zo bij HST?

Bij actuele effectieve antistolling mag hormoonsuppletie worden gegeven.

Na hoeveel tijd kunnen vrouwen verbetering verwachten van hun klachten als ze starten met HST?

Aangeraden wordt hormoontherapie minimaal drie maanden te continueren en dan het effect te evalueren. Het lichaam moet wennen aan nieuwe situatie. Klachtenverlichting kan eerder (na enkele dagen tot weken) optreden, dat is per persoon en per preparaat verschillend.

De NHG beschrijft een verhoogd risico op cardiovasculaire problemen bij starten - stoppen van hormoontherapie. Hoe werkt dit? En wat zijn de adviezen ten aanzien afbouwen? Stel een vrouw krijgt toch opnieuw klachten; herstarten jullie de hormoonsuppletie dan toch?

In het eerste jaar gebruik is het risico op trombose het hoogste, daarna neemt dit risico sterk af. Daarom wordt starten-stoppen afgeraden. Hormoontherapie hoeft niet te worden afgebouwd. Als een vrouw na stoppen toch opnieuw klachten krijgt kan opnieuw worden gestart als de voordelen opwegen tegen de individuele risico's.

Wat is het verschil tussen bio-identieke en synthetische hormonen?

Bijna alle in Nederland verkrijgbare hormoonsuppletie bevat het bio-identieke oestrogeen 17β-oestradiol. De progestagenen dydrogesteron en progesteron lijken het meest op het lichaamseigen progesteron en hebben het veiligste bijwerkingenprofiel. In Nederland is oraal en vaginaal bio-identiek progesteron voor te schrijven. Dydrogesteron is weliswaar geen bio-identiek progestageen maar heeft, doordat het wetenschappelijk het meest is onderzocht, in de NHG-standaard de voorkeur als progestageen bij behandeling van vasomotorische klachten.

Hebben vrouwen in de overgang nog steeds lubricatie?

Ja. Hoewel de vagina zonder seksuele opwinding droger wordt in de overgang, geldt dit niet voor de vaginale lubricatie bij seksuele opwinding. Het is belangrijk om informatie te geven dat bij voldoende opwinding een vrouw in de overgang nog dezelfde lubricatie heeft als voor de overgang. Aandacht voor goede en voldoende lange opwinding is belangrijker dan direct glijmiddel adviseren omdat onvoldoende lubricatie teken is van onvoldoende opwinding. Opwinding is nodig voor voldoende elasticiteit van het vaginaweefsel.